مطالعه و روش های آن

اززمانی که فن کتابت ابداع شدآدم به نوشتن اندیشه ها،خاطرات با تجارب علم ودانش خویش مبادرت ورزیدوحجم مکتوبات بتدریج زیاد شدتوسعه وگسترش تدریجی علم برحجم علوم آدمی نیز افزوده  گردیدلذا آدم ازفراگیری همه علوم اطرافش عاجز شد ودرپی شناخت راههای برآمد که امکان تحصیل دانش را درزمان کم ممکن نمائیدواینکه چگونه می توان باسرعت ودقت به مطالعه پرداخت واطلاعات لازم وکافی رابدست آوردومانع ازفراموشی و نسیان شدپرسشهای می باشد که ازدیر باز ذهن وفکر بشر را به مشغول کرده است.

دراین دنیای که خداوند به قلم سوگند یاد می کندورسولش را به خواندن فرا می خوانددر سرزمینی که مهد تمدن بوده وپیامبراسلام(ص) برفراگیری دانش زگهواره تاگور سخن می گویدوشوق واشتیاق به آموختن عشقی بوده که دراین راه هنگامه ای دربرداردتاهنگامی که عاشق شوندازبرای آموزش وآموختن  تاسوار برمرکب دانش به دیار عشق به مقصودها یش می رسد.
منابع نوشتاری عمده ترین پایه اساسی یادگیری درکلاس بوده که هرگز بدون آن کسب علم و دانش دررشد فرهنگی وتوسعه اقتصادی ممکن نمی گرددومی بایست خواندن ومطالعه را جدی گرفته تا ازقافله باز ننمایندکه ازیک سوی توسعه فرهنگ کتابخوانی وغلبه برآفات مطالعه جهت کسب بیشترین اثربخشی واز سوی دیگر تحول درروش دریافت اطلاعات. که اجتناب ناپذیر نمی باشد.
بیشترافراد میدانند که کتاب مهمترین و برترین رشد فرهنگی هر کشور است و شاخص ترین ابزار برای انتقال افکار میان جوامع بشری در جهان محسوب میشود و تعداد مطالعه کنندگان هر کشوری میزان رشد عقلانی هر جامعه ای را نشان می دهد و روش بی نظیری است برای کسب معرفت درباره جهان و خود تا در لابه لای متون شرح جملات پاراگرافها و انسان و دیگر چیزها بدست آورد.

نویسنده: سیدناصرمیربلوکی
تعریف مطالعه واصطلاحات آن
مطالعه و کسب علم و دانش زیر بنا و زمینه ساز توسعه و پیشرفت کشور و راهگشای بهروزی وسعادتمندی و فرزانگی جامعه می باشد.
مطالعه فرآیندی بوده که دارای تحرک وپویا بوده نه یک فرآیندانفعالی وبدون تحرک وبه عبارت دیگرمطالعه یک مهارت بوده ومثل دیگر مهارتهاحتی باهمه دستورالعملهاوآموزشهای موجوددر جهان شما رایاری نخواهد نمودمگر اینکه هرچه را که یاد می گیرد بصورت عملی آن را تمرین نمائید.
درک مطالب یک فرآیند وعادت بوده نه یک معما درواقع درک فرآیند دومرحله بوده است 1- فهمیدن وسازمان دادن اطلاعات 2- برقراری ارتباط بین اطلاعات مذبور واطلاعات قبلی خود تقسیم می گردد.
میزان درک شما از مطلبی که می خوانیدبستگی به چند عامل داردعبارت از زمینه قبلی نسبت به درس یاموضوع مورد مطالعه،مهارتهای مطالعه سازمان ونحوه ارائه مطالب می باشد.
یادگیری خلاق عبارت است ازتوانایی یادگیری بیشترین مطالب ،باکمترین زمان درخاطر سپردن برای مدت طولانی  و همه مطالب با راحتی وهمراه باخلاقیت به خاطر آورند که باعث یادگیری می شود.
درتعریف ازفرا گیری بهره وری که همه پهنه ها را دربرمی گیرد می توان گفت بهره وری عبارت می باشدازتناسب هزینه های برداشت به گونه ای که بربنای صرف کمترین هزینه وانرژی بیشترین بازدهی حاصل می شود وموانع تهدید کننده وبازدارنده درراه گسترش برنامه رازایل می می کند.
روشها وشیوه های تاثیر پذیر درمطالعه
 مطالعه وخواندن موثر ودرست  صرفا خواندن وخط مشی  وتکرار آن نمی باشدبلکه فرآیند جدیدی مارا درمطالعه ازقبیل خواندن ونوشتن با اندیشیدن ویادآوری بوده واین امر مبتنی است  برفرآیندیادگیری بطور مرحله ای که عملا درمقایسه با روش مطالعه قدیمی زمانی کمی را لازم داردواین به اثبات رسیده است که خواندن ویادآوری خیلی موثرتر ازاینکه همه وقت خودراصرف مطالعه وعلامتگذاری نکات مهم می کنیم و تنها راه یادگرفتن این می باشد که فعالانه وبا جدیت مطالب را درذهن به خاطر بسپاریم
روشها وشیوه های مطالعه
شیوه هاوراه های که می توانند درانجام مطالعه موثر وتاثیر داشته باشد عبارت است از:
1- بررسی و ارزیابی همه کتاب ازقبیل لغات،روش سبک وسازمان وفرم مطالب که بررسی مقدماتی می شود.
2- فصل وبخش مورد نظر را بررسی کرده، یعنی نکات اصلی،نمودارها،منحنی ها،نقشه ها،تصاویر فرمولهاو...را ملاحظه نموده ونکات اصلی رایادداشت برداری کردن می باشد که بررسی کلی گویند.
3-  خواندن  برای درک مطالب کتاب  است نه آنرا حفظ  کردن ودرحین خواندن عکس العمل نشان دادن وبعداز هربخش یادداشت برداری شود.
4- هرفصل را مرور وکنتر ل کرده و ابهامات یادداشتها را برطرف نمائیدوذهن را آزاد کرده واطمینان حاصل کنید که کتاب ویادداشتها باهم هماهنگی دارند.
5- فصل وبخش رایادآوری نموده که ابتداازحفظ وپس ازروی یادداشتهامجددا کنترل نمائیدودر مورد مطالب بیاندیشیدودرباره هدف تصمیم اتخاذ کنید وآنرابخوانید تابه آن اندازه درکی که مورد نیاز باشدبرسیدواگر هدف ازمطالعه لذت بردن است تندتر ازمعمول  خوانده واگر می بایست مطلب را به خاطر بسپاری مدام یادداشت بر داری کنیدوبخشهاوفصلهای مشکل را دوبار مطالعه کنیدوبرای بهتر درک مطالب باسرعت ودقت  مطالعه کرده ولی آن را حفظ نکنید.
6-  افرادی که درباره مطالعه دارای تمرکز حواس هستند معمولا سریع مطالعه می کنندوهرجا که خواندن آنرا باآرامی  صورت گیرد امکان این می باشد که ذهن  وفکربه خیال پردازی مشغول شودوسبب ازدست دادن تمرکز حواس شود بیشتر می باشدکه این باعث عدم درک  وفهم مطالب می گردد.
هدف نظام تعلیم وتربیت
ایجاد روش خلاق وتربیت نسل موفق یکی ازمهمترین اهداف نظام تعلیم وتربیت می باشد وبرای نیل به این امر مهم نیازمند بستری مناسب بوده که درآن بستر معلم انگیزه کافی برای هدایت وراهنما طرق تعلیم وتربیت به سوی فعالیتهای تحقیقی وپژوهشی است که جریان آموزش رادر سطح  پایین دانش قرار می دهدکه این امر به سیستم آموزشی خلاق ووجود امکانات لازم وکافی برای انجام وظایف محوله ازفضای آموزشی گرفته تاکتابخانه ،کارگاه کامپیوتر ،آزمایشگاه و...می باشد.
گسترش فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در جامعه ایران نیاز به آگاهی همه جانبه از مسائل و مشکلات موجود در این راه دارد فراموش نکنیم که مطالعه یکی از بهترین وسایل  تعلیم و تربیت مدرن می باشدکه یک کتاب در روح فرد تاثیرمی گذاردو از آثار دیگر رسانه ها عمیقتر و ریشه دارتر می باشد و گاهی شخصیت فرد را متحول می کند وجای بسی خوشحالی است که با وجود همه جانبه وسایل ارتباط جمعی کتاب هنوز جایگاه ویژه ای در دنیای امروز دارد و در بخش عظیمی از این کره خاکی وسیله تعلیم و تربیت بشمار میرود.
یادگیری باخلاقیت
برپایه  تعریف یادگیری خلاقیت می بایست سرعت مطالعه را افزایش دادتا بتوان حجم بیشتر ازمطالب رادروقت اندکی مورد مطالعه قرار دادوهمچنین ازشرایط مطالعه وسیستمهای مطالعه ونحوه سازماندهی مطالب وثبت آن در حافظه ازطریق فعال کردن مغز واستفاده ازروشهای یادگیری مطلع گردید تاامکان درک کامل وخلاقانه ودرحافظه بطور دایم یامدت طولانی درخاطر سپردن که باراحتی وسریع مطالب را گردآوری کنیم واجرای برنامه آموزشی خلاق ومهارتهای مطالعه برای همگان ممکن است وهیچگونه مشکلی برای رسیدن به هدف ارزنده ای که برای مهارت درمطالعه تعیین می گردد برای هیچ یک ازفراگیران که خواهان رسیدن به هدف هستند وجود نخواهد داشت.
بهره وری دریادگیری
مطالعه پایه افزایش بازدهی وبهره وری درتمامی رشته ها وزمینه ها بشمار می رودوهر موقع بتوان درروش مطالعه تغییراتی ایجادنمودکه سبب افزایش میزان درک ویادگیری ودرنتیجه افزایش علاقه  به مطالعه واطلاعات منجر شودبه درک وکشف سرزمینهای نو وزوایای آشکار ونهان درکنار دانش گسترده وطبقه بندی شده نایل خواهیم گردیدوبی تردید بهبود در وضعیت مطالعه ودروضعیت بهره برداری درکار وشرایط زندگی سرایت می کند
شرایط بهره وری درمطالعه
درمطالعه شرایطی روی می دهدکه باصرف کمترین زمان وانرژی امکان فراگیری خلاقانه درک به یادداشتن کامل مطالب مورد مطالعه فراهم می کنند که عباتنداز:
 الف) اصول وشرایطی می باشد که می بایست یک فرد مطالعه کننده درهنگام مطالعه داراباشد همانگونه که مشاهده خواهید کرددرمطالعه حضور ورعایت مبانی منجر به فراهم آوردن زمینه وشرایطی می گردد که انجام مطالعه را راحت ودلپذیر وباکسب بیشترین بازدهی ممکن می سازد.
1- هدف نخستین مسئله ای که هنگام برنامه ریزی درهرزمینه ای که به ذهن خطورمی کند هدف است.
2- هرحرکت روبه جلووتوفیق دررسیدن به اهداف تصویری می باشد که ازخود به گونه ای مثبت بوده وتصویرذهنی بیانگر نوع نگرش به خود موقعیت وپیرامون خود است  که می تواند درشکل مثبت ومنفی ویانیمه منفی بروز نمایدکه برمبنای چنین نگرشی چگونگی ارتباط بادرون خود ومیزان آنرا تعیین می نمائید.
3- ازویژگیهای که یک مطالعه کننده می بایست به آن توجه نمایدبهداشت تن وروان است ووالاترین هدفی که می بایست درتمامی شئون زندگی درصدد تحقق آن باشیم کسب آرامش می باشد.
4- علاقه بی تردید درراه رسیدن به هدف وبا اراده منسجم وهمه قدرت و مقابله با موانع بیشماری که یکی پس ازدیگری درخواندن باآن روبرو هستیم نمودار می گرددپرداخته شودکه علاقه درهنگام مطالعه سبب بذل توجه ودقت به متن مورد مطالعه وافزایش تمرکز حواس می گردد ودرک ویادگیری راافزایش می دهد وحجم مطالعه افزون می شودکه به معنای افزایش حجم اطلاعات وتحصیل نیرو مبتنی برعلم می باشد.
ب) بخش دیگری ازشرایط مطالعه تدارک برای مطالعه است که بیانگر اصولی بوده که باید برای انجام یک مطالعه مطلوب مدنظر گرفت.
1- مواردکوچک وبزرگ چندی درکنار یکدیگرکه درمیزان بازدهی نقش دارند که زمان مطالعه ازجمله آن می باشدکه تاثیر زمان مطالعه درهمگان یکسان نمی باشد ودرانتخاب زمان مطالعه باید توجه نمودکه انرژی کافی وتمایل برای انجام مطالعه داشته باشیم ودچار خستگی  وآشفتگی روحی نگردیم وپس ازاستراحت ورفع خستگی به مطالعه، بازبه مطالعه بپردازیم.
2-از جمله مسایلی که درمسیر تداوم مطالعه ونیز بازدهی نقش اساسی دارد مکان مطالعه می باشدمکان ازچند جهت مورد توجه می باشدکه بهترین خانه ای که درآن زندگی می کنیم وانتخاب بعدی کتابخانه است.
3- ازویژگیهای اصلی برای نیل به هرهدفی برنامه ریزی بوده که برنامه ریزی مطلوب آن است که توسط خودفرد صورت  گیرد چه باشناخت دقیق به امکانات وموقعیت خویش اطلاع ازنقاط ضعف خود بهترین شرایط برای برنامه ریزی را دارا است.
4- یکی ازنکاتی که دربرنامه ریزی مطالعه بیان شدتناسب برنامه ریزی باشرایط وامکانات فردبوده که برای افرادی که ازابتدا به برنامه ریزی پرداخته ومطالعه جز لاینفک زندگی روزانه ویاحرفه ای آنها است برجستگی می باشد.
 5-ازمهمترین مواردکه تحت عنوان شرایط مطالعه مورد بررسی قرارمی گیرد زمانبندی مطالعه می باشد واهمیت آن به جهت تاثیر شگرفی که درمقابله باآفات مطالعه درمیزان بازدهی بجا می گذارد مهم است.
ج) بابهترین مقدمات وتدارک برای انجام مطالعه به مرحله ای گام می نهیم که برنامه اصلی برای نیل به هدف نهایی را درخود دارد.
 1- این مرحله بیانگر روشی است که برای خواندن مورد استفاده قرار می گیرد ونظام مطالعه شامل سه بخش می باشدپیش ازمطالعه ،عین مطالعه وپس از مطالعه اصلی مورد بررسی وعمل قرارمی گیرد.
2- ازعوامل دیگری که دریادگیری تاثیر به سزایی دارد و درمیزان بهره وری موثراست  مسئله دقت وتمرکز بوده که این عامل ارتباط تنگاتنگ  بایکدیگر دارند.
3- ازجمله عواملی که برافزایش میزان بازدهی ویادگیری می انجامدوامکان یادآوری راحت وسریع مطالب رادرذهن دارد را فراهم می سازدمسئله ارتباط وتداعی می باشد.
4- ازعوامل موثر دریادآوری وشرایط مطالعه است که این عوامل موثردریادآوری هروقت بتواند به یادگیری مطالب مورد نظرپرداخته و گامی دربازیابی مطالب درمواقع موردنیاز برداشته می شود پس می توان گفت یادگیری پایه یادآوری محسوب می شود .
نقش کتابخانه درمطالعه
کتابخانه عمومی پدیده گسترده جهانی است که در جوامع و فرهنگ های مختلف و در مراحل متفاوت توسعه یافته که این کتابخانه ها دسترسی به دانش و اطلاعات و آثار خیالی را از طریق گروه وسیعی از منابع و خدمات فراهم می کنند و برای همه افراد بدون توجه به نژاد، ملیت، سن، جنس، مذهب، زبان، وضعیت جسمی و معیشتی و غیره در دسترس هستند و اهدافی چون حمایت از آموزش رسمی و غیررسمی، اطلاع رسانی و پرورش رشد فردی را برعهده دارندکتابخانه های عمومی از طریق خدمات ویژه خود،مطالعه در جوامع را تشویق و ترغیب می کنند و در واقع افراد بیگانه با کتاب را به افرادی کتابخوان تبدیل می نمائید. ودرباره این مقاله می توان نتیجه گرفت که مطالعه ویادگیری ازامور مهمی بوده که حضرت محمد(ص) فرمودند که" زگهواره تاگور دانش بجو" که مشخص می شود که باید دانش وعلم دارای ارزش بالایی  باشد که پیامبر به آن سفارش نموده است وخواندن هرمطالب موجب بالا رفتن سطح آگاهی واطلاعات افراد می شودوبا مطالعه درست وصحیح مطالب قابل فهم ودرک بوده وموجب میگردد که آن برای مدت طولانی در ذهن وحافظه بماندوکتابخانه محل است که بهترین مکان بعداز خانه برای خواندن می باشد وآن جا سبب آرامش خاطر برای مطالعه است.
فهرست منابع
1-   شجری ،فتح الله : یادگیری خلاق ،تهران،انجمن قلم ایران،1378.
2-   نصرت ،مرتضی :آئین مطالعه ویادگیری ،تهران،جهاد دانشگاهی واحد شهید بهشتی،1374.
3-   فهندژ،محبوبه : آموزش وپرورش محور،خرم آباد،سروش هدایت،1383.